استاد دانشگاه ایلی‌نوی در گفت‌وگو با فارس مطرح کرد بالابردن قیمت انرژی و یکسان‌سازی ن

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، در ادامه گفت‌وگو با کارشناسان اقتصاد و اقتصاد انرژی درباره اولویت‌های حوزه نفت و انرژی ایران در دولت یازدهم به سراغ دکتر هادی صالحی اصفهانی رفتیم.

هادی صالحی اصفهانی متولد نیشابور است و سال 51 با احراز رتبه اول رشته ریاضی در کنکور سراسری، وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران شده است.

وی پس از فارغ التحصیلی در رشته مهندسی مکانیک با رتبه اول در سال 1356 برای ادامه تحصیل در دانشگاه برکلی کالیفرنیا عازم آمریکا شد. در آنجا به اقتصاد تغییر رشته داد و در سال 1363 به اخذ درجه دکترا نائل آمد.

صالحی از همان سال به تحقیق و تدریس در رشته اقتصاد در دانشگاه ایلی نوی در اوربانا- شمپین پرداخت و هم اکنون در سمت استاد اقتصاد در آن دانشگاه به کار مشغول است. در طی این دوره، وی به عنوان مشاور و محقق با بانک جهانی نیز همکاری داشته است. وی همچنین سردبیر مجله علمی Quarterly Review of Economics and Finance و از بنیانگذاران و عضو هیئت امنای سازمان پژوهش های اقتصادی خاورمیانه (Economic Research Forum) و انجمن بین المللی اقتصاد ایران (International Iranian Economic Association) است.

وی در گذشته ریاست انجمن اقتصاددانان خاورمیانه (Middle East Economic Association) و مدیریت مطالعات خاورمیانه در دانشگاه ایلی نوی را به عهده داشته است.  پژوهشهای علمی وی در رشته های توسعه و اقتصاد سیاسی تا کنون به چاپ چند کتاب و بیش از 50 مقاله در نشریات علمی اقتصاد انجامیده است. 

 فارس: اولویت اصلی کشور را در حوزه انرژی و اقتصادی انرژی چه می‌دانید؟ یعنی اگر قرار باشد در میان لیستی از اولویت‌ها یک یا چند مورد محدود را انتخاب کنید به کدام مورد اشاره می‌کنید و چرا؟

صالحی اصفهانی: به نظر من، در حال حاضر اساسی ترین موضوع در مورد اقتصاد انرژی ایران مساله تحریم ها و روابط خارجی است که سرمایه گذاری، تولید، و فروش انرژی کشور را مختل کرده است. ایران باید بتواند مثل هر تولید کننده دیگری آزادانه در بازار انرژی شرکت کند و به سرمایه و فناوری لازم برای استفاده بهینه از منابع موجود و دستیابی به سهم به حق خود از منابع مشترک انرژی دسترسی داشته باشد، بنابراین، به گمان من، حل مساله تحریم ها در صدر اولویت های کشور قرار دارد.

اولویت دیگر در حوزه اقتصاد انرژی کاهش مصرف به کمک اصلاح قیمت‌های انرژی همراه با سرمایه گذاری لازم برای بهبود فن‌آوری استفاده از انرژی چه در تولید کالاها و خدمات و چه در مصرف خانگی است.

صالحی اصفهانی: برای تامین منافع حداکثری در حوزه بین‌المللی، ایران باید همزمان در  دو جهت اقدام کند. یکی استفاده از جو ایجاد شده بعد از انتخابات اخیر برای تنش زدایی با غرب است. دیگری بالابردن کارآیی در تولید و مصرف انرژی است که هم ضربه پذیری در مقابل تحریم ها را کاهش می دهد و هم قدرت رقابت ایران را در بازارهای بین المللی را بالا می برد.

برخورد با تحریم‌ها بخش مهمی از رویکرد لازم برای احیای اقتصاد ایران است. ولی کاهش محسوس تحریم‌ها ممکن است سال‌ها طول بکشد. بالابردن کارآیی در تولید و مصرف انرژی قدم فوق‌العاده مهمی است که دولت کنترل بیشتری بر فرایند آن دارد و هم در کوتاه مدت و هم در دراز مدت منافع بزرگی در داخل و خارج کشور به ارمغان می آورد.

صالحی اصفهانی: در میان چالش‌هایی که برشمردید، عدم تولید پایدار، کمبود سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، و شدت مصرف انرژی به نظر من از همه بنیانی ترند. مواجهه با این چالش‌ها به صورت هماهنگ و همزمان امکان پذیر است و باید انجام بگیرد.

قدم اول بالا بردن قیمت انرژی و یکسان سازی نرخ ارز است که هم انگیزه برای صرفه‌جویی و کارآیی در مصرف انرژی را زیاد می‌کند و هم بخشی از منابع مالی لازم برای سرمایه‌گذاری را تامین می کند. چنانچه تحریم‌ها هم کاهش پیدا کنند، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت هم می تواند موثر‌تر شود و چالش های دیگر را کاهش دهد.

بسیاری از پارامترهای وضعیت بازارهای منطقه‌ای و جهانی انرژی خارج از کنترل ایران است و باید با مفروض گرفتن آن‌ها سیاستگزاری کرد. بخشی از پارامترها هم — مثل میزان تحریم‌های نفتی، تکنولوژی و منابع مالی — قابل تغییرند و دولت ایران باید با دیپلماسی مدبرانه روی آن ها تاثیر بگذارد. توسعه میادین مشترک و ارتباط صحیح نفت با اقتصاد ملی مهم اند، ولی در مرحله بعدی قرار می گیرد.

در مورد تکمیل کردن زنجیره ارزش، کم کردن خام فروشی، و‌ ساخت داخل تجهیزات نفتی، به گمان من میزان اولویت مشخص نیست و بستگی دارد به مزیت نسبی‌شان برای صنعت نفت ایران.

مثلا فرض کنید که کشور دیگری به فن‌آوری موثری برای ساخت برخی تجهیزات نفتی دست یافته است و تولید همان تجهیزات در ایران نیاز به صرف سرمایه و نیروی عظیمی دارد. در چنین شرایطی، بهترین کار برای ما این است که آن تجهیزات را از آن کشور بخریم و سرمایه و نیروی خودمان را در راه تولید کالاهای دیگری که می‌توانیم با کارآیی بالا تولید کنیم به کار بیاندازیم.

هدف نباید این باشد که همه چیز را خودمان بسازیم و چرخ را از نو اختراع کنیم. چنین هدفی مثل این است که یک نفر بخواهد هم پزشک باشد، هم مکانیک، هم خیاط ، هم بنا، هم آموزگار و غیره. طبیعی است که نخواهد توانست هیچ کدام از این کارها را درست انجام بدهد. بهتر این است که یکی از این حرفه ها را انتخاب کند و سعی کند در آن کار بهترین خدمت را به مردم ارایه بدهد و در عوض خدمات دیگری را که لازم دارد از کسانی که بهترین آنها را ارایه می دهند بگیرد.

اگر همه این طور عمل کنند، سطح زندگی همه بالا می رود و همه از بهترین خدمات و کالا ها استفاده می‌کنند. ما باید به دستاوردهای ملت‌های دیگر بها بدهیم و از آن‌ها استفاده کنیم و به عنوان یک ملت سرفراز سعی مان این باشد که سهم خودمان را در این فرآیند جهانی داشته باشیم. برای این کار، باید در یک سری رشته‌های تولید در دنیا سرآمد باشیم، کشور‌های دیگر بخواهند کالای ما را داشته باشند و کالاهایی را که آن ها با کارآیی بالا تولید می‌کنند با قیمت مناسب به ما بفروشند.

البته، گاهی بعضی کشورها سعی می کنند از موقعیت‌شان در داد و ستدهای جهانی سوء استفاده کنند. در آن موارد، ایران باید برای روابطش با آن کشور ها جایگزین داشته باشد. در مورد بعضی کالاها و خدمات هم نمی‌شود روی کشورهای دیگر حساب کرد (مثل بعضی تسلیحات نظامی) و باید به ناچار در داخل تولید شوند حتی اگر ایران از نظر اقتصادی در آن موارد مزیت نسبی نداشته باشد، البته این ها همه باید با مستدل و کارشناسی شده باشد. 

صالحی اصفهانی: به نظر من، ایران نباید از صادرات انرژی به عنوان اهرم سیاسی در روابطش با کشورهای دیگر استفاده کند. دیپلماسی انرژی باید تاکیدش روی این باشد که ایران را به عنوان یک صادر کننده قابل اعتماد به جامعه بین المللی بشناساند. چنین رویکردی به ایران امکان می دهد قراردادهای مقرون به صرفه تری با دیگر کشورها ببندد و منابع مالی بیشتر و معتبرتری در اختیار داشته باشد.

بعد با استفاده از این منابع، باید رشد اقتصادی قابل توجهی ایجاد کرد تا معیشت مردم بسرعت بهتر شود، و درضمن با تبدیل شدن به یک قدرت اقتصادی، کشور قدرت چانه زنی بیشتری داشته باشد و بتواند از منافعش بهتر دفاع کند و نقش های مهمتر و موثرتری در منطقه و در دنیا داشته باشد.

این درسی است که از بسیاری کشورهای موفق، به خصوص کشورهای شرق آسیا مثل ژاپن، کره، و چین، می شود آموخت. هرچند آن کشورها صادر کننده انرژی نیستند، ولی تلاششان برای تبدیل شدن به صادرکننده‌های توانا و قابل اعتماد نقش کلیدی در موفقیت شان داشته است که نکته اصلی است و باید در سیاست خارجی ایران منظور شود.

انتهای پیام/م